بررسی تطبیقی مفهوم «منجی» در شعر فروغ فرّخزاد و نزار قبانی

چکیده نزار قبانی و فروغ فرّخزاد از شاعران برجسته و معاصر ادبیّات عربی و فارسی هستند که تحوّلات فکری و شرایط سیاسی - اجتماعی جامعه باعث شده تا از مکتب رمانتیسم، روی­گردان و به مکتب سمبلیسم اجتماعی نزدیک شوند. قبانی در شعر «بانتظار غودو» و فرّخزاد در شعر «کسی که مثل هیچ‌کس نیست» تحت تأثیر نمایشنامة معروف ساموئل بکت، نویسندۀ ایرلندی، به مفهوم منجی پرداخته­اند. در این جستار، بر آنیم تا با توجّه به اهمّیّت این دو شاعر در ادبیّات معاصر عربی و فارسی و ارزش و اعتبار ادبیّات تطبیقی در نقد نوین، با نگاهی مقایسه­ای و به شیوة تحلیلی - تطبیقی، به شباهت­های این دو اثر بپردازیم. یافته­های پژوهش نشان می­دهد؛ نزار و فروغ با دیدی مشابه به این موضوع پرداخته­اند. شیوۀ بیان، نمادپردازی­ها و تصاویر شعری در شعر دو شاعر به یکدیگر نزدیک است، همچنین امید به زندگی و ظهور منجی حیات­بخش در شعر فروغ تجلّی بیشتری یافته است. طولانی بودن دورة انتظار منجر به توسّل به واسطه گردیده و واقعیّت وجودی منجی، فوق‌العادّه و ماورایی بودن او را در نگرش هر دو شاعر تثبیت کرده است. می‌توان گفت: میزان تأثیر نزار قبانی از ساموئل بکت فقط در حیطة اخذ و اقتباس لفظ است. این میزان، در فروغ فرّخزاد از آن‌هم کمتر است. مشابهت‌های محتوایی، بیش از آنکه متأثّر از ساموئل بکت باشد، با نگرش‌های عقیدتی و فکری خودشان هم­خوانی دارد. .